TİFTİK İLE SİİRT BATTANİYESİNİN YAPIMI

Siirt battaniyesi; tiftik keçisinin, diğer adıyla Ankara keçisinin yapağısından elde edilir.

Ankara keçisinin yapağısına (kılına) tiftik denir. Tiftik kıvrımlarından dolayı esnektir. Tiftiğin beyaz, ipeksi bir görünümü vardır. Ülkemizde yetiştirilen tiftik Keçisi varlığı gittikçe azalmaktadır.

Cumhuriyetin ilk yıllarında tiftik ticaretinin büyük önemi vardı. Buradaki önemi tiftik keçilerinin fotoğrafının T.C Merkez Bankasının 1942 yılında basıma sokmuş olduğu 50 Türk Lirasının üzerinde yer almış olmasından da anlayabiliriz. Cumhuriyetin ilk yıllarında tiftik ihracatının büyük önemi vardı. Bu önem yandaki T.C Merkez Bankasının 1942 yılında bastırmış olduğu 50 Türk Lirasından anlayabiliriz.

Ayrıca Tiftik ile Siirt battaniyesinin yapımı ilk kez bundan 100 – 150 yıl önce Mehmet Hatip adında Siirt’te yaşayan bir yöre vatandaşı tarafından yapıldığına dair söylentilerden başka kesin bir bilgi yoktur.

Genelde dededen toruna, babadan oğla öğretilerek yaşatılmaya çalışılmış ve gelenek taşıyan bir meslektir. Siirt’e yolu düşen yerli veya yabancı turistler hala tiftik ile Siirt battaniyesinin yapımını ve bunun yanında tiftikten üretilen diğer el dokumalarını görebilirler. Tiftik keçisinin ırkının azalması veya tiftik ile Siirt battaniyesinin yapımı pazarında rekabet olmadığından dolayı ülkemizde bu günlerde pek bilinirliği olmayan el dokumaları Siirt ili ve yörelerinde hala yaşatılmaya çalışılıyor. Gelen misafirlere, kızlarının çeyinize, evlenen çiftlere, gidilen ziyaretlere Siirt battaniyesi götürülerek hediye ediliyor.

Tiftik ile Siirt battaniyesinin yapımı , hem keçiden elde edilen tiftik hem de usta tarafından yapılan dokumalar tarafından zenginleştirmesine bağlıdır. Kış günleri sıcak tutmasının yanı sıra görselin de önemine dikkat eden günümüz insanları için tiftik ustaları farklı desenler ortaya çıkararak çeşitliliği arttırıyor. Fakat pazarın bir türlü canlanamamasına rağmen tiftik ustaları baba mesleklerini kendi il ve yörelerinde icra etmeyi devam ettiriyorlar. Çocuklara şimdiden öğretilmeye başlanan bu el dokuma sanatı,  önümüzdeki yıllarda da karşımıza çıkacak gibi gözüküyor. Yalnız sadece Siirt’e gittiğimizde veya yolumuz düştüğünde görme şansı yakalayacağımız bu el dokumalarını ülkemizin her ilinde görmeyi umarak söylüyorum bir önceki cümlemi.

Her bir ürün birer emek, birer alın teri, birer sanat ve biraz da atalarımızdan gelen geleneği hatırlatıyor. Bu sebeple evinizin küçük bir odasına sanat odası yaparak bu dokumalardan dekor olarak kullanabilir, duvara asabilir veya divan üzerine serebilirsiniz.

Tiftik ile Siirt battaniyesinin yapımında geçen emek, kazanılan paranın çok daha fazlası.  Tiftik ustalarının dokudukları battaniye, kilim veya her hangi bir el işlerinin kolay olamdığını basit bir sıralamayla göstermek istiyorum.

Tiftik İle Siirt Battaniyesinin Yapım Aşaması:

• Tiftik keçileri beslenir, büyütülür.
• Sütünün alınması durumunda tiftiklerine zarar vermesi açısından bu aşamalarda ne etine, ne sütüne, ne de yapağısına dokunulmaz,
• Yapağının yeterli olduğu düşünüldüğünde tiftik keçileri kırkılır,
• Kırkım işlemi bittikten sonra tiftikler yıkanır,
• Yıkanan tiftikler el makinalarıyla taranır, ayrılır,
  • Daha sonra bükme işlemi gerçekleştirilir, bu işlemi yöre kadınları yapar. Tiftikler iplik haline getirilene kadar bükülür,
  • İp haline gelen tiftikler el dokuma makinası olan mekiklere yerleştirilip dokunmaya başlar.
  • Desen vermek için tamamen dokunum biten battaniye veya kilim ıslatılarak fırça veya tarak yardımıyla, sağa sola taranarak desene hareket verilir.